Historie en Politiek

Wajir is een stad in noordoost Kenia. Het is de hoofdplaats van de gelijknamige county Wajir, één van de 47 counties waarin Kenia bij de grondwetswijziging in 2013 is opgedeeld. Kenia was tot 1963 een Engelse kolonie. Destijds werden er kaarsrechte landgrenzen getrokken dwars door leefgebieden van etnische groepen heen. Zo zijn de bewoners van Wajir etnisch Somali maar staatkundig Kenianen. De politiek in Kenia is sterk gebaseerd op stammen.

Door etnische en religieuze verschillen werd de North East Province decennialang door de centrale overheid genegeerd en geïsoleerd en is er nauwelijks in die regio geïnvesteerd.

Tot 1992 viel het gebied onder een soort wet op de noodtoestand. Men kon toen het gebied niet in of uit zonder toestemming van de overheid. Politie en leger hadden onbeperkte bevoegdheden. In die periode heeft dit in 1986 geleid tot een bloedbad vlakbij Wajir, de zogenaamde Wagalla Massacre, waarbij 5000 mannen door het leger werden gemarteld en velen vermoord. Annalena (zie bijzondere personen) heeft hier een heldenrol gespeeld.

Demografie

In de plaats Wajir wonen naar schatting ruim 100.000 en in het district 1.000.000 mensen. De uitslagen van tellingen zijn dubieus. De vrees bestaat dat er een bewuste ondertelling is waardoor de regio relatief minder geld van de centrale overheid krijgt dan waar ze recht op hebben.

In tegenstelling tot de rest van Kenia waar Ki-Swahili wordt gesproken spreken de inwoners van Wajir Ki-Somali.

Veel mensen in Wajir voelen zich niet echt Keniaan, terwijl veel mensen in het zuiden Wajir maar een onaangenaam district vinden. De bevolking bestaat uit drie clans: Degodia, Ogaden en Ajuuran.

Religie

De bevolking behoort voor het overgrote deel tot de Islam. De paar procent christenen zijn voornamelijk ambtenaren die uit het zuiden komen. De Islam heeft grote invloed op het leven in Wajir zoals op de positie van vrouwen, vrouwenbesnijdenis en de samenstelling van het voedsel.

Zo eet men geen varkensvlees en het eten van kippen en eieren is twijfelachtig. In het algemeen gaan de religieuze groepen vreedzaam met elkaar om zolang christenen maar geen bekeringsactiviteiten ontplooien.

De katholieke missie heeft zich lange tijd toegelegd op de zorg voor gehandicapten, tuberculose patiënten en weesmeisjes. Ook op de bouw van waterputten, herbebossing en kleinschalige landbouw. SWW heeft jarenlang de bouw van deze waterputten betaald.

Door onze projecten zoveel mogelijk gezamenlijk te laten uitvoeren door Abdi (moslim) èn John(christen) beogen wij een bijdrage te leveren aan een betere verhouding tussen de godsdiensten. Zie bijzondere personen.

De protestantse African Inland Church heeft een kleine kliniek en had in het verleden ook een mobiele kliniek.

Inmiddels zijn er ook een kerken voor andere protestante groepen zoals anglicanen en ook voor een pinkstergemeente.

Nomadenleven

Een groot gedeelte van de bevolking van Wajir leidt een nomadenleven. Het nomadenleven is een hard bestaan in een omgeving waar droogte leidt tot schaarste aan water en voedsel en van tijd tot tijd zelfs tot hongersnood. Het is van oorsprong een herdersvolk dat rondtrekt op zoek naar water en voedsel voor het vee. De kuddes  bestaan voornamelijk uit kamelen en geiten en soms runderen. Door deze manier van leven is de familieband cruciaal en in tijden van honger ontstaan gemakkelijk gewapende conflicten tussen families. Hun leefwijze brengt met zich mee dat zij geen traditie hebben op het gebied van onderwijs, landbouw en ambacht.

Omdat zij geloven dat hun leven afhankelijk is van de wil van Allah, zijn zij niet gewend om zelf plannen te maken of ver vooruit te denken. Het leven onder een koloniaal bewind heeft het nemen van eigen initiatieven stellig niet gestimuleerd.

In vruchtbare tijden groeien de kuddes sterk, meer dan nodig is voor het levensonderhoud. Het idee om dan een deel van de kudde te verkopen en het geld op een bank te zetten voor slechte tijden hoort niet bij hun levenswijze. Hun vee is hun alles; hun voedsel, hun status, hun pensioen en hun kapitaal. Met vee kopen zij ook vrouwen.

Langzaam dringt het besef door dat andere middelen van bestaan moeten worden gevonden als men niet van voedselhulp afhankelijk blijven. Hiervoor zijn projecten voor kleinschalige landbouw en herbebossing nuttig.

Door de lange droogteperioden zijn veel nomaden berooid naar de stad Wajir gevlucht waar zij nu in huttendorpen wonen. Pogingen tot ‘restocking’ (een herstart van de veestapel)  zijn vaak mislukt en dus moeten veel nomaden noodgedwongen ‘residentieel’ leven, als burgers in een stadje.

Ook  in 2011 was er sprake van een gróte hongersnood in de gehele Hoorn van Afrika. Giro 555 hielp bij de voedselvoorziening als noodhulp. De VARA heeft hierover een indringende documentaire gemaakt met als titel : Honger naar verandering.  (zie Films). De huidige droogte is minstens zo rampzalig.

SWW zet zich in voor structurele hulp om de bevolking weerbaarder te maken tegen dit soort rampen en om zich verder te ontwikkelen.

Infrastructuur

Zoals gezegd is noordoost Kenia decennialang door de nationale overheid genegeerd en geïsoleerd. Dit was zichtbaar in de sterk achtergebleven infrastructuur. Net als bij het wegennet was ook de bouw van ziekenhuizen en scholen sterk achtergebleven evenals voorzieningen voor water en sanitatie.

Er bestaat in Wajir een vliegveld met een grote landingsbaan. Dat was daar gesitueerd om militair-strategische redenen. Inmiddels is het ook een burgerluchthaven waar nu volop binnenlandse en regionale vluchten plaatsvinden binnen de Hoorn van Afrika.

De bevolking ervoer het gebrek aan een behoorlijk wegennet als een belemmering voor de handel en export van hun vee. Hetzelfde gold  voor het ontbreken van een goed abattoir, want er is een goede afzetmogelijkheid voor vlees van kamelen en geiten. Voor de plaatselijke economie kan export van kamelenvlees een stimulans zijn; hiervoor zijn goede wegen en een goed abattoir nodig. Inmiddels wordt het wegennet uitgebreid en is een nieuw abattoir in aanbouw.

Dankzij de toegenomen veiligheid in de noordoost provincie zijn er nu dagelijkse busverbindingen met Nairobi.

Vrede

Wajir was in het verleden berucht om de vele gewapende conflicten tussen clans en families. Niet onbegrijpelijk in een gebied waar nomaden afhankelijk zijn van water. In tijden van droogte heerst er honger en als er niets meer te eten is, is de verleiding groot om te gaan stelen bij families waar nog wel levend vee is.  

In 1995 hebben vrouwen het initiatief genomen voor een vredesproces. Zij namen daarna ook de oudsten en de jeugd in de arm. Het vredesproces kwam moeilijk op gang maar is uiteindelijk zeer succesvol verlopen en wordt ook buiten Kenia als voorbeeld gebruikt. Sindsdien wordt in Wajir veel aandacht besteed aan vredesonderwijs.  Over dit vredesproces bestaat een mooi rapport, dat op verzoek per e-mail te verkrijgen is.

De Wajir Peace and Development Agency  (WPDA) werd opgericht. Naast het verzorgen van vredesonderwijs (met lessen over conflicthantering en goed burgerschap) hebben zij ‘rapid response’ teams gevormd, die snel kunnen bemiddelen bij een conflict. Jarenlang heeft SWW het werk van deze WPDA financieel mogelijk gemaakt. Een van de initiatiefneemsters, mevrouw Dekha Ibrahim, kreeg in 2007 hiervoor in Zwedende Right Livelihoods Award. Later ontving zij ook de Hessen Peace Prize. Zij heeft samen met Kofi Anan een belangrijke rol gespeeld bij het stoppen van het geweld tijdens de twisten in de rest van Kenia begin 2008. Er zijn toen zelfs mensen naar het relatief veilige Wajir gevlucht. Helaas is mevrouw Dekha Ibrahim in juni 2011 samen met haar man en chauffeur bij een verkeersongeval om het leven gekomen.

Met hulp van ‘Kerk in Actie’ hebben vrouwen en jeugd uit Wajir in Rift Valley in centraal Kenia bijgedragen om tot vrede en verzoening te komen. Van de missie van de jeugd heeft SWW een DVD laten maken getiteld  “Nabat from Wajir” (Nabat betekent vrede). Op verzoek is deze DVD tegen vergoeding van de onkosten bij SWW verkrijgbaar.

Er bestaan nog altijd plannen om, mede met het geld dat aan de prijzen was verbonden,  in Wajir een Instituut voor Vrede (CEPAR) op te richten, dat ook uitstraling moet hebben op gebieden buiten Wajir.

Ecologie

In Wajir bestaat geen vuilophaaldienst met een deugdelijke afvalverwerking. Er is dan ook een grote hoeveelheid zwerfafval, vooral plastic. Geiten eten dit plastic en lopen gevaar voor (fatale) darmverstopping. Ook wordt dit afval verbrand, waarbij dioxine vrijkomt.

Als vorm van betaling van schoolgeld (Fee for Work  F4W) heeft SWW jaren geleden families afval laten verzamelen en projecten gestart om het plastic om te smelten tot bruikbare nieuwe producten zoals slippers.

Inmiddels heeft de nationale overheid het gebruik van plastic zakjes verboden maar er ligt nog heel veel zwerfafval. Nog steeds zoekt SWW naar mogelijkheden om dit te laten verzamelen en te verwerken. Sommige projecten zijn gestopt uit vrees voor schadelijke dampen bij het smelten.

Er wordt volop aandacht besteed aan herbebossing. Sommige scholen geven nieuwe leerlingen een jonge boom die ze 2 jaar moeten verzorgen. Diegene met de grootste boom krijgt een prijsje. De  County Government geeft ook aandacht aan de bescherming van wildlife.

Drugs

Ook Wajir heeft een drugsprobleem. Het gaat hier om Miraa (Khat). De drug zit in steeltjes van planten en wordt door kauwen opgenomen. De stof heeft een amfetamine-achtige werking en geeft een gevoel van euforie en extase. Er ontstaat hyperactief en manisch gedrag. Hallucinaties kunnen voorkomen. Het effect is vergelijkbaar met de drug XTC. Op de lange termijn heeft Miraa negatieve effecten op de leverfunctie, kan het maag/darmzweren en verkleuring van de tanden veroorzaken. Dagelijks gebruik leidt tot verslaving. Een gebruiker kan niet langer dan 4-5 dagen zonder Miraa. Onttrekking leidt tot verschijnselen als moeheid, concentratieproblemen en geïrriteerdheid.

Behalve fysieke en psychische gevolgen voor het individu kunnen juist ook de financiële gevolgen voor het hele gezin groot zijn. De ironie wil, dat de handel in Miraa voor veel vrouwen juist ook weer een bron van inkomsten is. Hierom is een plan van SWW om een campagne te starten tegen het gebruik van Miraa en het verschaffen van microkrediet niet van de grond gekomen. Gezien deze economische waarde is het een moeizame opgave de handel in drugs en gebruik te stoppen.

Op initiatief van DAWN hebben jongeren op basisscholen voorlichting gegeven over de gevaren van deze drug en de sociale gevolgen.

Onderwijs

Het onderwijs in Wajir bevond zich zowel kwalitatief als qua deelnamepercentage op een zeer laag niveau. Het analfabetisme in de county Wajir was zeer hoog. Nog geen 20% van de bevolking kon lezen en schrijven terwijl dit cijfer voor heel Kenia ruim 70% was. De deelname aan basisonderwijs was ongeveer 20 % en dat is zelfs voor Afrikaanse begrippen zeer laag. Voor meisjes lag dat percentage aanzienlijk lager vanwege de achterstelling van vrouwen en het ontbreken van aparte toiletten voor meisjes op de scholen.

Lange tijd moest ook voor basisonderwijs schoolgeld worden betaald en dat geld hadden de meesten niet. Tegenwoordig betaalt de overheid het schoolgeld voor het basisonderwijs.

Met projecten als Fee for Work en Vouchers for Learning  heeft SWW  voor diverse jongeren  toegang tot onderwijs mogelijk gemaakt .

De bedoeling van FFW was  dat de leerlingen of hun familie in ruil voor onderwijs iets terug deden voor hun samenleving. Aanvankelijk bestond dit uit hulp voor bejaarden om hun moestuintjes te onderhouden. Het voordeel is het aanleren van sociaal besef en vertrouwdheid met kleinschalige landbouw. Later werden ook andere manieren ontwikkeld zoals het verzamelen van afval en herbebossing. Veel leerlingen hebben dankzij dit project hun diploma gehaald. Jaarlijks zo’n 40.

In de praktijk bleek het moeilijk om een goed systeem van controle en van selectie in stand te houden en is het project gestaakt.

Er bestonden slechts enkele Secondary Schools en het schoolgeld dat daarvoor betaald moet worden vormt een grote drempel. Traditioneel zijn Secondary Schools vaak internaatscholen en daardoor nog duurder voor de leerlingen. Hoge uitval is het gevolg. SWW stelt zich op het standpunt dat geen geld moet worden besteed aan internaatkosten als daar geen noodzaak voor is, zoals voor kinderen die op loopafstand van de school wonen.

De “polytechnic”, de ambachtsschool heeft een wisselend bestaan geleid. De school bloeide niet omdat volgens sommigen de jeugd geen interesse heeft in ambacht, volgens anderen omdat de overheid in het verleden de school heeft laten verloederen door geen salaris te betalen aan leraren. Inmiddels valt deze school onder de verantwoordelijkheid van de County Government en wordt het onderwijs verbeterd en uitgebreid. Met hulp van de CCHO helpt SWW de leerlingen om ondernemerschap te ontwikkelen om producten ín de markt te zetten.

Techniek wordt steeds belangrijker in Wajir, maar nomaden hebben vanuit hun traditie geen affiniteit met techniek. Technisch onderwijs  kan helpen om de jeugd technische vaardigheden bij te brengen en zo de jeugdwerkeloosheid terug te dringen. Veel leerlingen van de Secondary Schools bleken vooral ‘witte boorden banen’ te ambiëren. Tijdens werkbezoeken hebben wij de leerlingen juist gewezen op de kansen van ambacht en techniek.

SWW heeft veel activiteiten ontplooid voor het verbeteren van de toegankelijkheid van het onderwijs zoals de  bouw van talrijke klaslokalen en toiletten (met name voor meisjes) de uitbreiding van de dovenschool, de oprichting van de Furaha en Makaror  gemengde middelbare dagscholen en de bouw van een slaapzaal voor meisjes in Tarbaj. Voor 26 basisscholen heeft SWW lokalen gebouwd.